بررسی تاثیر هدفمند کردن یارانه حامل های انرژی بر الگوی کشت محصولات زراعی (مطالعه موردی دشت قوچان)

نظام پرداخت یارانه باز دارای اشکالات و معایبی است که اصلاح نظام پرداخت یارانه برای رفع اشکالات موجود ضروری است و همه متخصصین اقتصادی و فنی متفق بر انجام چنین اصلاحی می باشند. قانون هدفمند کردن یارانه ها در ایران تصویب شده و طبق برنامه قرار است که اجرا شود. مطالعه حاضر در راستای قانون هدفمند کردن یارانه ها، به صورت موردی به بررسی اثرات اجرای این قانون بر روی واحدهای تولیدی محصولات زراعی کشاورزی در دشت قوچان می پردازد. دشت قوچان یکی از دشت های مهم کشاورزی استان خراسان رضوی می باشد. روش تحقیق پیمایشی و از نوع توصیفی- برنامه ریزی بوده است. ابزار تحقیق پرسشنامه بوده و برای طراحی پرسش نامه ی الگوی کشت، از اساتید متخصص و با تجربه در این زمینه کمک گرفته شد. جامعه آماری عبارت است از بهره برداران کشاورزی چاه های عمیق در دشت قوچان. با توجه اندازه جامعه آماری که تعداد 3241 بهره بردار بوده اند، برای تعیین حجم نمونه از جدول بارتلت در سطح معنی داری 95% استفاده شد و در نهایت اطلاعات تعداد 136 نمونه جمع آوری و مورد استفاده قرار گرفت. زمان تحقیق به سال کامل زراعی 1388-1387 محدود می شود. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها برروی الگوی کشت محصولات زراعی در منطقه مورد مطالعه انجام می شود. مدل مورد استفاده برای بررسی تاثیر سیاست، مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت(pmp) بوده است و برای اجرای مدل ها از نرم افزار gams استفاده شد. با استفاده از نتایج توصیفی داده ها و بر اساس اندازه سطح زیر کشت و میزان استفاده از ماشین آلات، کشاورزان به سه گروه همگن تقسیم بندی شدند. تاثیر اجرای سیاست در سه سناریو مورد بررسی قرار گرفت که عبارت اند از: الف) افزایش قیمت فرآورده های نفتی تا سطح قیمت جهانی، و قیمت برق تا سطح هزینه تولید آن در طی 5 سال بدون در نظر گرفتن اثرات تورمی ب) افزایش قیمت حامل های انرژی به اندازه 50 درصد قیمت فعلی، در یک سال با در نظر گرفتن اثرات تورمی ج) افزایش قیمت فرآورده های نفتی تا سطح قیمت جهانی، و قیمت برق تا سطح هزینه تولید آن در طی 5 سال با در نظر گرفتن اثرات تورمی. حامل های انرژی گازوئیل و برق به صورت مستقیم بر روی هزینه های تولید کشاورز تاثیر گذار بوده اند. برای در نظر گرفتن اثرات تورمی از نتایج مطالعات پیشین استفاده شده است. اثرات تورمی در نظر گرفته شده، مربوط به افزایش قیمت تمام حامل های انرژی در سناریوهای مشابه می باشد. نتایج نشان داد که در اثر اجرای سناریوی سوم که محتمل ترین روش اجرای سیاست است، سطح زیر کشت کل محصولات در گروه های اول تا سوم به ترتیب 27/26، 48/21 و 81/21 درصد کاهش خواهد یافت. همچنین مصرف آب در اثر تغییر سطح زیر کشت در گروه های اول تا سوم به ترتیب 53/18، 73/18 و 35/17 درصد کاهش خواهد یافت. مصرف گازوئیل نیز به طور متوسط در همه گروه ها 31/24 درصد کاهش خواهد یافت.